آماده‌سازی دانش‌آموزان برای شرکت در کلاس آنلاین
آماده‌سازی دانش‌آموزان برای شرکت در کلاس آنلاین
به طور معمول در یک کلاس آنلاین، دانش‌آموزان در سطوح مختلفی از آشنایی با مبانی کار با اینترنت و کامپیوتر و دستگاه‌های الکترونیکی هوشمند قرار دارند. ممکن است برای برخی از آن‌ها این مفاهیم و لوازم، تازگی داشته‌باشد و کفه ابهامات این فضای جدید برایشان سنگینی کند به طرف دانسته‌هایشان از این محیط درس نو. در عین حال، شاید دانش‌آموزان دیگری نیز در همان کلاس آنلاین حضور داشته‌باشند که به طور نسبی از آمادگی بیشتری برای حضور در فضای آموزش آنلاین و کار با اینترنت برخوردارند؛ این تفاوت سطح دانش الکترونیکی آنلاین و اینترنتی دانش‌آموزان با یک‌دیگر، روند یک کلاس آنلاین را با چه چالش‌هایی روبه‌رو خواهد کرد؟
چگونه می‌توان تا حد ممکن، شرکت و حضور در یک کلاس آنلاین را برای تمام دانش‌آموزان به امری سهل تبدیل نمود؟
چگونه یک کلاس آنلاین را اداره کنیم تا این تفاوت‌ها به مانعی در مسیر آموزش تبدیل نشوند و همه دانش‌آموزان به شکلی برابر از امکانات کلاس و اطلاعات، بهره‌مند شوند؟
در مطلب پیشِ رو به این موارد می‌پردازیم و بررسی خواهیم کرد که مد نظر داشتن چه نکاتی می‌تواند به آماده‌سازی دانش‌آموزان برای شرکت در کلاس‌های آنلاین کمک کند.
شفاف‌سازی و توضیح دقیق مهارت‌های کامپیوتری مورد نیاز و اصطلاحات کاربردی در آموزش آنلاین و مجازی
آماده‌سازی یک راهنمای جامع و دقیق برای کار در فضای انتخابی آموزش آنلاین توسط معلم می‌تواند در راستای برقراری ارتباطی اصولی و مفید با کلاس درس، کمک شایان توجهی به دانش‌آموزان کند. شما به عنوان یک معلم کلاس آنلاین می‌توانید فایلی صوتی، تصویری و یا نوشتاری تهیه و آماده کنید و در آن حداقل الزامات تکنولوژیک و فنی جهت حضور در آن کلاس آنلاین را برای دانش‌آموزان خود شرح دهید. توضیحاتی دقیق در خصوص حداقل ویژگی‌هایی که دستگاه مورد استفاده دانش‌آموزان (اعم از موبایل، تبلت، کامپیوتر یا لپ تاپ) باید دارا باشد تا آن‌ها بتوانند به راحتی وارد کلاس شوند و در آن فعالیت کنند و از تمامی امکاناتش بهره‌مند شوند. علاوه بر آن، این فایل راهنما می‌تواند دربرگیرنده توصیفاتی در خصوص پیش‌نیازهای تخصص فنی دانش‌آموزان نیز باشد. بخش دیگری از این فایل راهنما می‌تواند به تعریف اصطلاحاتی که در فضای کلاس آنلاین به کار می‌روند، اختصاص یابد. باید بنا را بر آن بگذاریم که دانش‌آموزانی در کلاسمان حضور خواهند داشت که هیچ‌گونه آشنایی‌ای با فضای آموزش آنلاین ندارند؛ لذا لازم است تا توضیحاتمان برای کسی که اولین تجربه حضورش در محیط کلاس آنلاین را خواهد داشت نیز کافی باشد و با مطالعه یا شنیدن و دیدن بسته راهنمایمان، به تمام ابهامات و سوالاتش، پاسخ دقیق داده‌شود.
شرح نحوه شرکت در کلاس آنلاین و استفاده از امکانات آن
پس از مراحل ذکرشده، نوبت آن است که نحوه ورود به کلاس آنلاین و انجام فعالیت‌های گوناگون در محیط آن - حتی به ظاهر ساده‌ترین آن‌ها - را برای دانش‌آموزان شرح دهیم؛ به عنوان مثال، چگونگی نوشتن نظرات و ارسال پیام (که شاید برای برخی از دانش‌آموزان، امری ساده و بدیهی باشد)، ممکن است برای دسته‌ای از دانش‌آموزان با ابهاماتی همراه باشد؛ بنابراین لازم است تا نحوه انجام هرگونه فعالیتی (ساده و پیچیده) به شکل جامع و دقیق برای تمامی دانش‌آموزان بیان و روشن‌گری شود.
ارسال پیام، دست بالابردن و اجازه‌گرفتن، برقراری ارتباط صوتی و تصویری، دسترسی به فایل‌های به اشتراک گذاشته‌شده در کلاس آنلاین، پاسخ‌گویی به سؤالات و شرکت در امتحان‌ها و آزمون‌های کلاسی و ارسال تکالیف، از جمله فعالیت‌های کلیدی در یک کلاس آنلاین است که هر دانش‌آموزی باید به نحوه انجام آن‌ها جهت بهره‌مندی همه‌جانبه از کلاس درس، تسلط داشته‌باشد.
همراهی با دانش‌آموزان در کلاس آنلاین
به دانش‌آموزان این اطمینان خاطر را بدهید که به عنوان راهنما همواره همراهشان خواهید بود و آن‌ها می‌توانند بدون ترس از مورد قضاوت و تمسخر قرارگرفتن، هر سؤالی که در خصوص فضای آموزش آنلاین برایشان به وجود آمد را با شما مطرح کنند. به سبب جدیدبودن محیط آموزش آنلاین برای بسیاری از دانش‌آموزان، این نگرانی و اضطراب از جانب آن‌ها امری قابل پیش‌بینی خواهد بود؛ بنابراین جهت فراهم‌آوردن فضایی امن و با آرامش در کلاس درس، نیاز است تا به عنوان گرداننده و مسئول کلاس آنلاین، صبوری و بردباری بیشتری پیشه کنید.
اگر در آموزشگاه و مجموعه‌ای مشغول به کارید و مسئولیت پاسخ‌گویی به سؤالات فنی دانش‌آموزان بر عهده بخشی مجزا و کارکنان و متخصصین آن است، مسیر و شیوه دقیق درخواست کمک و اتصال به این بخش را به دانش‌آموزان نشان دهید و از رسیدنشان به پاسخ ابهامات و مشکلاتشان، اطمینان حاصل کنید.
هم‌دلی با دانش‌آموزان در کلاس آنلاین
این نکته را برای دانش‌آموزان به شکلی شفاف بیان کنید که اگر در جریان آموزش آنلاین، احساس سردرگمی به سراغشان آمد، سرخورده و دل‌سرد نشوند، چرا که این مسائل و احساسات، اموری طبیعی است که بسیاری از افراد آن را تجربه می‌کنند. لازم است که دانش‌آموزان متوجه باشند که عادت‌کردن به این فضای جدید، فرآیندی زمان‌بر خواهد بود، بنابراین دلیلی وجود ندارد که در این مسیر، احساس تنهایی و انزوا و جدا افتادگی به آن‌ها دست بدهد و از خودشان ناامید شوند؛ پیوسته به آنان یادآور شویم که تنها اندکی صبر و حوصله و پشت‌کار، آن‌ها را با محیط جدید کلاس آنلاین و مختصاتش مأنوس خواهد کرد.
تأکید بر تفاوت‌های آموزش آنلاین و کلاسیک
به تفاوت‌های فضای آموزش آنلاین و فضای آموزش کلاسیک اشاره کنید و بر آن‌ها تأکید داشته‌باشید؛ این تأکید و توضیحات باعث می‌شود تا دانش‌آموزان آگاه شوند که برای حضور در کلاس آنلاین، کدامین مهارت‌های یادگیری را باید در خود تقویت کنند.
قراردادهای درون‌کلاسی
در راستای سازمان‌دهی مناسب برنامه‌های کلاسی، اجرای دقیق و منظم آن‌ها، مدیریت زمان و حاصل‌شدن بازدهی مورد انتظار، قراردادهایی را با دانش‌آموزان خود در کلاس آنلاین برای برقراری ارتباط در طول مدت کلاس درس تنظیم کنید. برای مثال، با آن‌ها به توافق برسید که برای مطرح‌کردن پرسش خودشان و یا پاسخ به سؤالات معلم، متنی طولانی ننویسند و - به عنوان نمونه - نهایتاً به دو پاراگراف چهارخطی بسنده کنند.
اهمیت ارتباط و دوستی دانش‌آموزان با یک‌دیگر در کلاس آنلاین
دانش‌آموزان را تشویق کنید که علاوه بر فرصت‌های پیش‌آمده در خلال فعالیت‌های کلاسی، خارج از فضای کلاس آنلاین نیز با یک‌دیگر ارتباط برقرار کنند، از یک‌دیگر راهنمایی و کمک بگیرند، مشورت و هم‌فکری کنند تا خلأ حضور فیزیکی تا حدی پر شود.
اشاره به فرصت‌های موجود در کلاس مجازی و آنلاین و بهره‌مندی از آن‌ها
تلاش کنید تا رفته‌رفته و به مرور دانش‌آموزان را با فرصت‌هایی که فضای کلاس مجازی می‌تواند در اختیارشان قرار دهد، آشنا کنید؛ فرصت‌هایی که در شرایط تدریس کلاسیک و حضوری وجود نداشتند و یا به ندرت و به شکلی محدود فراهم می‌شدند، اما حالا به عنوان مزیت‌های آموزش آنلاین می‌توانند تلقی شوند. آگاهی‌بخشی در این راستا و برشمردن این فرصت‌ها، تکمیل‌کننده مسیر شکل‌گیری ارتباط مفید دانش‌آموزان با محیط آموزش آنلاین و مجازی خواهد بود.
از جمله این فرصت‌ها و امکانات موجود در زمینه آموزش آنلاین، دسترسیِ در لحظه و هم‌زمانِ دانش‌آموزان و معلم به مجموعه‌ای گسترده، جامع و بی‌انتها از منابع و اطلاعات گوناگون است. از آن رو که کلاس آنلاین در بستر اینترنت تشکیل می‌شود و جریان دارد، می‌توان از این فرصتِ دست‌داده نهایت بهره را برد و با جست‌وجوهای اینترنتی در منابع مختلف و متعدد، بار علمی و بازدهی کلاس آنلاین را افزایش داد.
توقع‌ها و انتظارات معلم از دانش‌آموزان و لزوم روشن‌گری آن‌ها
توقع‌ها و انتظارات خودتان از دانش‌آموزان را برایشان به شکلی روشن بیان کنید. ممکن است به علت تازگی‌داشتن فضای آموزش آنلاین، این انتظارات و وظایف و مسئولیت‌ها برای تمامی دانش‌آموزان مبرهن و بدیهی نباشد؛ در نتیجه، واضح‌ساختن این موارد در فرآیند تدریس از اهمیت بالایی برخوردار است. احتمال دارد که تصور عده‌ای از محصلان در خصوص کلاس درس، کماکان در قالب فضای آموزشی سنتی باقی مانده‌باشد؛ لذا به جهت جلوگیری از پیش‌آمدن هرگونه افت تحصیلی، لازم است که توقعات معلم از دانش‌آموزان - که نسبت به شرایط جدید دست‌خوش تغییراتی شده‌است - به طور شفاف برای آن‌ها تبیین و توضیح داده شود.
چالش‌های ارتباطات مجازی و تدبیر راهکارهایی در مواجهه با آن‌ها
در زمینه نحوه ارتباط برقرارکردن و شکل‌دادن گفت‌وگو در بستر مجازی و تفاوت‌های آن با ارتباطات خارج از این محیط که در فضای واقعی ساخته و پرداخته می‌شوند، با دانش‌آموزان صحبت کنید و با ذکر جزئیات به تمام ابعاد آن اشاره کنید؛ برای مثال، انتقال احساسات در هر مکالمه بخشی ضروری و جدانشدنی در راستای به وجود آوردن و پرورش یک گفت‌وگو و ارتباط مفید است. اما فرآیند انتقال احساسات در گفت‌وگوهای مجازی به علت فقدان حضور فیزیکی طرفین مکالمه در جوار یک‌دیگر، با چالش‌هایی همراه خواهد بود. در جریان کلاس‌های آنلاین، غالباً این تنها معلم و گرداننده کلاس آنلاین است که تصویر و چهره‌اش به نمایش درمی‌آید و به صورت تصویری، صوتی و متنی با دانش‌آموزان ارتباط برقرار و تدریس می‌کند. اما برقراری ارتباط دانش‌آموزان با یک‌دیگر معمولاً به پیام‌های متنی خلاصه می‌شود.
به آن روی که عموماً فرصت بیشتری برای فراتررفتن ارتباط دانش‌آموزان از حالت متنی و مجالی برای حضور تصویری و صوتی همگی آن‌ها در یک کلاس آنلاین دست نمی‌دهد و باقی نمی‌ماند، بنابراین انتقال لحن و احساسات در این نوع از ارتباط به تلاش و توجه ویژه‌ای نیاز خواهد داشت و آگاه‌سازی دانش‌آموزان نسبت به این امر از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
دقت‌داشتن به این موارد می‌تواند از به وجود آمدن هرگونه کج‌فهمی و سوءتفاهم در روابط دانش‌آموزان با یک‌دیگر پیش‌گیری کند و ارتباطات صادقانه، صمیمانه و بی‌شائبه‌تری را میان آن‌ها برقرار سازد. برای تحقق این منظور می‌توان قراردادهایی کلامی و نوشتاری را تنظیم نمود که با بهره‌مندی از آن‌ها و به کار بستنشان، از حواشی و حدس و گمان‌های احتمالی دوری کرد.
به عنوان نمونه، برای دانش‌آموزان توضیح دهید که ممکن است برخی از جملات و کلمات، به تنهایی از پسِ انتقال احساسات و لحن واقعی نویسنده به مخاطب برنیایند؛ در این صورت و در چنین موقعیت‌هایی، نویسنده آن پیام می‌تواند در یک پرانتز کوچک و کوتاه حس واقعی جمله‌اش را بیان کند تا برداشت اشتباهی از حرفش صورت نگیرد و منظور و لحن واقعی او انتقال یابد.
در ادامه و ذیل موضوع ارتباط مجازی و نوشتاری و متنی و راهکارهایی برای برقراری روابطی خالی از شک و ابهام، ذکر و تشریح نکته‌ای دیگر نیز برای دانش‌آموزان کلاس آنلاین ضروری به نظر می‌رسد؛ به دانش‌آموزان یادآور شوید که دقت در انتخاب کلمات و تلاش برای پدید نیاوردن هرگونه برداشت اشتباه از پیام‌ها و جملاتشان، نباید منجر به آن شود که واهمه‌ای از شرکت در مباحث و گفتگوهای کلاسی برایشان به وجود بیاید. هم‌چنین این امر را نیز به دانش‌آموزان خاطرنشان کنید که مؤدب و دقیق‌بودن به معنای آن نیست که اگر سؤال، انتقاد و یا مخالفتی با کسی داشتند، از بیانش اجتناب کنند؛ همواره به آن‌ها یادآوری کنیم که می‌توانند ضمن رعایت احترام و ادب و شأن کلاس، سؤالات، انتقادات و نظرات مخالف خود را با رعایت شرایط یک کلاس آنلاین نیز بیان کنند.
ضمن آن که تأکید شخص معلم بر نکته بالا می‌تواند تقویت‌کننده اعتماد به نفس در دانش‌آموزان نیز باشد و آن‌ها را نسبت به عاملیت خود و نقش مؤثرشان در کلاس درس، آگاه و مطلع سازد.
در نهایت، هر کلاس آنلاین و هر جلسه از آن اتفاقاتی جدید را در دل خود خواهد داشت که هر کدام کوله‌بار تجربیات یک معلم را پربارتر و مسیر حرفه‌ای‌اش را هموارتر خواهد کرد.